سفالريت
برخي كاني‌هاي گرانبها در زمرة طبقه‌اي از جواهرات قرار مي‌گيرند كه به غير از جنبة تماشايي، هيچ گونه كاربردي ندارند.
سفالريت با داشتن شكاف هايي عميق در ۶ جهت و درجه سختي ۵/ ۴۳ بر مبناي مقياس موس Mohs جزو اين طبقه محسوب مي‌شود كه مالكيت آن امكان‌پذير است اما نگهداري از آن چندان آسان نيست، به ويژه اگر فرد از دقت لازم در به كارگيري نمونه‌هاي كوچك و بسيار درخشان برخوردار نباشد.
سفالريت به عنوان يكي از بهترين جواهرات نمايشي دنيا، فقدان ارزش كاربردي خود را با به‌كارگيري بسياري از ترفندهاي مربوط به رنگ، همانند شعبده‌بازي كه به بازي با يكدست ورق مي‌پردازد، بيش از آنچه تصور مي‌شود، جبران مي‌كند. تحت تأثير جاذبه آرامش‌بخش و دلپذير سنگ مزبور نظر كلكسيونرهاي بسياري در دنيا به آن جلب شده ، به طوري كه مي‌خواهند رنگ‌هاي مختلفي از سفالريت را دركلكسيون‌هايشان جاي دهند.
اهميت اين اقدام تا درجه‌اي است كه متخصصان مانند “مايك گري “Mike Garay كه علاقمند به جمع‌آوري نمونه‌هاي نادر و كميابي از سنگ‌هاي قيمتي هستند به نمونه برداري از موادخام بسياري از ذخاير فعال در سرتاسر جهان واداشته است.
كمك به مشتاقان سفالريت در امر تكميل ككلسيون‌هاي ويژه اين نوع از جواهر باعث شده كه او و شركايش تمامي تلاش خود را معطوف به رفع تقاضاي مشتريان كنند.
در نتيجه تعجبي ندارد كه هر يك از ۵۰ سفالريت ارايه شده در قالب مجموعه‌اي سه تايي در نمايشگاه جواهرات “تاكسون Tucson” تا روزهاي پاياني به فروش برسند. خريداران آسيايي نيز مشتاق بودند تا جاي خالي موجود در كلكسيون‌هاي خود را به وسيله اين سنگ پركنند. چه عاملي سبب جذابيت فوق‌العاده اين اكسيد فلز در نزد علاقمندان شده است؟
ارتباط با روي
با توجه به ميزان ذخاير، تقريبا مي‌توان سفالريت را در هر منطقه‌اي از دنيا به دست آورد. اين سنگ به وفور در دسترس قرار دارد. در ميان نواحي مختلف و با توجه به جنبه‌هاي كيفي سنگ مورد نظر، “سانتاندر Santander” در اسپانيا شهرت بيش‌تري دارد به طوري كه نمونه‌هاي زرد و قرمز رنگ آن زبانزد خاص‌وعام است. معدنچيان با داشتن اجماع كلي بر سر نام ناخوشايند سنگ زيباي سفالريت، جذابيت و جلوه چشمگير رنگ‌هاي آن را ناديده گرفته‌اند.
برگزيدن نام سفالريت بيش از آن كه محترمانه به نظر برسد از ماهيت خصمانه‌اي برخوردار است. به علت غلظت و شباهت گمراه‌كننده آن به سولفيد سرب (Galena )، معدنچيان انتظار داشتند تا به هنگام ذوب اين سنگ، سرب به دست آيد. هنگامي كه اين اقدام عملي نشد، جواهرشناس آلماني “گلاكر Glocker “سعي كرد به كمك فرهنگ لغات يوناني خود كمله‌اي را بيابد تا از طريق آن از ياس و نااميدي جهان حفاري نسبت به فلز مذكور بكاهد. از اين رو لغت “سفالروس Sphaleros ” به معناي “خيانتكاري” را مناسب با آن تشخيص داد! افراد ديگري نيز بودند كه در نامگذاري سنگ مذكور هيچ گونه التفات و توجهي نشان نمي‌دادند.
در اروپا، آن را به نام “بلند Blende” مي‌شناسند. واژه‌اي آلماني كه به معني “فريب دادن” تعبير مي‌شود. معدنچيان انگليسي و آمريكايي از لغات حقارت‌آميز ديگري سود مي‌جستند كه از جمله مي‌توان عناويني همچون “بلك جك Black Jack “(نوعي بازي ورق “ماك ليد
Mock-lead” و “گانتافالس False Galena” (سوپ بدل) را ذكر كرد. به نظر مي‌رسد هيچ كس تمايلي به پذيرش اين واقعيت نداشت كه در شناخت سنگ مزبور سربي به كار رفته است.
امروزه با شناخت سفالريت به عنوان سنگي ذي قيمت افراد خواهان آن هستند تا نام جديدي برايش انتخاب شود به طوري كه بازتاب ويژگي‌ها و تركيب بي‌نظير اين سنگ از نقطه‌نظر زيبايي‌شناختي‌است.
سفالريت با وجود ماهيت شكننده و نرم خود از درخشش و جلوة خيره‌كننده‌اي برخوردار است كه آن را قادر به رقابت با الماس مي‌كند. هنگامي كه به نحو صحيح تراش داده مي‌شود، بر برق و جلاي سنگ مزبور افزوده مي‌شود و با توجه به ميزان پراكنش آن (۱۵۶/ ۰) جرقه‌هايي از آتش را جلوه‌گر مي‌كند كه شباهت به لكه‌هايي در يك اوپال بسيار ظريف دارد. در نتيجه قدرت آتشين اين سنگ تا حدي است كه مي‌توان حتي به وجود آن در نمونه‌هاي تيره رنگ‌تر پي برد، اگر چه در سنگ‌هايي به رنگ معمولي يا ملايم‌تر جلوه بيش‌تري دارد.
از نظر”گري Gary” بهترين نمونه‌هاي سفالريت را مي‌توان به رنگ‌هاي “قرمز روزتRusset Reds ” و “نارنجي سيتروس Citrus Oranges “، زرد گل آفتابگردان و ليمويي، سبز پسته‌اي و به رنگ برگ، قهوه‌اي و كهربايي يافت.
درعين حال نمونه‌هاي بي‌رنگ و بسيار كمرنگ نيز وجود دارند كه به ندرت ديده مي‌شوند و در حال حاضر مي‌توان آن را به دست آورد.
اندازه اين قبيل سنگ‌ها معمولاً بيش از ۵۰ قيراط است اما اكثر كلكسيونرها اندازه‌هاي ۵ تا ۱۰ قيراطي را مي‌پسندند كه قيمت عمده‌فروش هر قيراط آن ۲۰ تا ۴۰ دلار محاسبه مي‌شود.
با توجه به درجه پراكنش و درخشش فوق‌العاده سنگ مزبور، تراشكاران انتظار دارند با برق و جلاي ويژه‌اي پس از تراش روبه رو شوند. از اين رو در تراش و پوليش آن بايد دقت بسياري صورت گيرد. كلكسيونرها نيز به هنگام خريد نمونه‌هاي كوچك‌تر از ۲۰ قيراط انتظار دارند، سنگي تميز و با ابعادي متناسب را دريافت كنند.
از نظر “گري Gray ” براي كساني كه نمي‌خواهند مقادير زيادي از سفالريت را در كلكسيون‌هاي خود جاي دهند، انتخاب سنگ‌هايي به رنگ‌هاي زرد روشن و طلايي مايل به قرمز در قالب نمونه‌هاي مدور و مثلثي شكل مناسب است، زيرا هم اكنون گرايش فراواني نسبت به اين قبيل سنگ‌ها مشاهده مي‌شود.